İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Etkileri

İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Doğrudan Etkileri

İklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki doğrudan etkileri üç alt başlık altında toplanmaktadır; doğrudan sıcak dalgaların yarattığı sıcaklık artışlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri,soğuk dalgalarla gelen sıcaklık azalışlarının insan sağlığına etkileri ve son olarak kasırga, sel ve yangın gibi doğal afetlerin insan sağlığına etkisidir.

İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Etkileri| Sıcak Dalgalar ve İklim Değişikliği

Aralarında doğrusal bir ilişki olmamakla birlikte, normal yaz sıcaklıkları ortalamalarını aşan ısı dalgaları ve uç sıcaklık değerlerinin görüldüğü dönemlerde ölüm oranları da artmaktadır. Sıcak havanın etkisi sadece kendi niceliğine değil, bu durumdan etkilenen nüfusun yapısına ve büyüklüğüne, hassasiyetine ve sıcak havanın görüldüğü bölgedeki sağlık sistemine de bağlıdır. Zira sıcak ülkelerdeki ölümlerin mevsimsel dağılımına bakıldığında kış aylarında, yaz aylarından daha fazla ölüm olduğu gözlenmektedir. Soğuk havanın ise daha çok tansiyonu etkileme ve bunun sonucunda da kanın pıhtılaşmasına yol açarak ölümlere neden olduğu görülmektedir.

Geçtiğimiz yıllarda Avrupa’da önemli sayıda ölümün nedeni sıcak hava dalgaları olmuştur. Sıcaklık, doğrudan insanların kalp damar sistemlerini ve fizyolojilerini etkilemektedir. Çevredeki sıcaklık yükseldiği zaman, vücut ısısı da yükselmektedir. Bu durum daha fazla hastalıklara, ölümlere, kalp rahatsızlıklarına neden olmaktadır.

İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Etkileri| Soğuk Dalgalar ve İklim Değişikliği

ABD’de 1972-2002 yılları arasındaki 30 senelik dönemde, yıllık ortalama 689 kişi düşük sıcaklıklara bağlı olarak hayatını kaybetmiştir. Bu dönemde hayatını kaybeden kişi sayısı 16.555’tir. Soğuk hava, solunum yolları ve kalp-damar rahatsızlıklarının görülmesini de arttırmaktadır.

IPCC’nin (Intergovernmental Panel on Climate Change), 2007 yılındaki raporlarına bakıldığında ise kış mevsimlerinin daha kısa ve hafif geçeceği öngörülmektedir. Bunun sonucu olarak ise iklim değişikliğine bağlı ölümlerin dengeleneceği, yani soğuk havalara bağlı ölümlerin azalacağı buna karşılık sıcak havalara bağlı ölümlerin artacağı düşünülmektedir. Ancak ölümlerin küresel değişiklikler ile olan ilişkisi oldukça karmaşıktır. Dolayısıyla ölümlerin nedenlerinin küresel değişiklikler ile ilişkisini tespit etmek oldukça zordur.

İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Etkileri| Kasırgalar, Seller ve Yangınlar

İklim aşırılıklarının “çok düşük ya da çok yüksek sıcaklıklar gibi basit aşırılıklar” ve “kuraklık, sel baskınları veya kasırgalar gibi karmaşık olaylar” olmak üzere iki türü vardır:

Kasırgalar, kar fırtınaları, seller, hortum, rüzgar fırtınaları ve kuraklık en önemli ekstrem hava olaylarıdır. Bir diğer önemli olay ise orman yangınlarıdır. Hastalık ve ölümler hava olaylarının şiddetine göre ve doğrudan bu olaylarla bağlantılı şekilde artabilmektedir. Ekstrem hava olaylarının ruh ve akıl sağlığı üzerinde stres, depresyon, travma gibi etkilerinin bulunduğu düşünülmesine karşın bu etkileri belirlemek oldukça zordur. Zorluklarına rağmen bu tür hava olaylarının insan sağlığı üzerindeki olası etkilerinin bilinmesi gelecekteki ekstrem hava olaylarına karşı hazırlıklı olmak açısından önemlidir.

İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Etkileri| İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığına Dolaylı Etkileri

İklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki dolaylı etkileri, doğrudan etkilerinin ikincil sonuçları olarak ortaya çıkmaktadır. Seller sonrasında görülen salgın hastalıklar, kuraklık zamanlarında temiz suya ulaşamamaktan kaynaklanan hastalıklar gibi bu dolaylı etkilerden bazılarıdır. İklim değişikliğinin insan sağlığına dolaylı etkileri; Kurumlar arası İklim Değişikliği ve Sağlık Çalışma Grubu’nun (The Interagency Working Group on Climate Change and Health – IWGCCH, 2010) sınıflandırmasına göre:

• Sıcaklığa bağlı hastalık ve ölümler,
• Kanser,
• Kalp ve damar hastalıkları,
• Gıdalarla taşınan hastalıklar ve yetersiz beslenme,
• Astım, solunum alerjileri ve solunum yolu hastalıkları,
• İnsan gelişimine etkileri,
• Akıl sağlığı ve strese bağlı hastalıklar,
• Nörolojik hastalıklar ve bozukluklar,
• Su ile yayılan hastalıklar.

İklim değişikliğinin sağlık yönünden yaratacağı dolaylı etkiler şu şekilde detaylandırılabilir:

• Sıcaklığa bağlı olarak ishal ve kolera gibi salgın hastalıklarda artış,
• Kansere neden olabilecek bileşiklerin, sıcaklıkların artmasıyla birlikte kaynağından daha uzaklara taşınabilmesi sonucu kanser vakalarında artış,
• Uç sıcaklıklarda kalp atış hızının artmasına bağlı olarak kardiyovasküler baskının artması sonucu kalp – damar hastalıklarında ve hatta bu nedenle ölümlerde artış,
• İklim değişikliğiyle bir yandan uç sıcaklık değişimleri sonucu kuraklık veya seller yoluyla tarımsal üretimin düşmesi ve bunun sonucunda gıda temini ile ilgili sorunların görülebilmesi, diğer yandan sıcaklık artışı sonucu gıdalarla taşınan bazı zararlı bakterilerin çoğalması ve yayılması,
• Tarımsal üretimde meydana gelecek azalmaları dengelemek ya da artan nüfusun neden olduğu talebi karşılamak için kullanılacak kimyasalların üreme bozukluğundan çocuk gelişimine, kalıtsal hastalıklardan kansere kadar pek çok sağlık sorununun nedeni olabilmesi,
• Sıcak hava dalgalarının yarattığı stresin yanında, doğal afetlerden sonra toplumsal ve bireysel travmaların görülmesi,
• Sıcaklık ve yağış rejiminin değişmesi sonucu bazı hastalık taşıyıcı canlıların yaşam alanları ve çoğalma ortamlarının değişmesi ve artması, bu yolla ilgili hastalıkların insana bulaşma yollarının değişmesi ve artması,
• İklim değişikliği ile su kaynaklı hastalıklarda zaman içinde artış öngörülmektedir. Yapılan araştırmalarda su kaynaklı hastalıkların ve salgınların ortaya çıkış zamanları ile şiddetli yağışlar ve su taşkınları tarihleri arasında ilişki olduğu saptanmıştır.